حسابداری صنعتی چیست ؟
حسابداری صنعتی چیست ؟ حسابداری صنعتی ( Cost Accounting ) یکی از پرکاربردترین زیرشاخه های حسابداری است .
از کاربرد‌های حسابداری صنعتی، میتوان به ارزیابی ساخت کالاها به منظور کاهش هزینه‌ها و کنترل موجودی و تصمیم گیری دقیق در نحوه قیمت گذاری اشاره کرد. در واقع پیش بینی و برآورد هزینه‌های تولید از جمله اقدامات حیاتی در عرصه تولید و پیشرفت شرکت‌های تولیدی است.
کاربرد حسابداری صنعتی چیست ؟
با استفاده از علم حسابداری، مدیران میتوانند هزینه تولید را محاسبه نموده و بهای مواد اولیه، دستمزد ها و دیگر هزینه ها را کنترل و بررسی نمایند.
وظایف حسابداری صنعتی چیست ؟
از وظایف حسابدارصنعتی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد :
- تشخیص درست هزینه‌های عملیاتی و جمع‌آوری و تسهیم این هزینه‌ها
- پیش‌بینی هزینه‌ها قبل از وقوع و برآورد درست از میزان هزینه‌ها با هدف مشاوره به مدیریت برای تصمیم‌گیری بهتر
- تحلیل انحراف و اختلاف احتمالی بین هزینه‌های پیش‌بینی شده و هزینه‌های واقعی با هدف درک درست از جریان هزینه‌ها و پیش‌بینی‌های دقیق‌تر در آینده
- تشخیص مدل کارآمد تسهیم و تخصیص هزینه ها با توجه به فرآیندها و فعالیت های تعریف شده در کسب و کار و به کار گیری آن مدل
- استفاده از مناسب‌ترین روش قیمت‌گذاری کالا برای محصولات شرکت
- کمک به مدیریت برای انتخاب بهینه‌ترین راه حل متناسب با شرایط موجود
- کنترل هزینه‌های موجود در شرکت و کاهش دادن این هزینه‌ها تا سطح منطقی
- کمک به مدیریت برای برنامه‌ریزی بهینه برای حرکت به سمت اهداف تعیین شده با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده
- کمک به مدیریت در راستای نظارت مؤثرتر بر فعالیت‌های شرکت با ارائه آمارها و گزارشهای لازم
اهداف حسابداری صنعتی
یکی از اصلی ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد و هزینه و محاسبات سود و زیان ناشی از آنهاست که در جهت کاهش هزینه‌ها به تحلیل عناصر تشکیل دهنده یک محصول می‌پردازد و اطلاعات دقیقی از هزینه‌های هر مرحله از تولید یک محصول را به طور مشخص تعیین می‌کند.
بدین ترتیب در صورتی که کالایی هنوز در خط تولید قرار نگرفته باشد، آنالیز تحلیلی خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات حسابداری آن در قسمت‌های مختلف قابل محاسبه است.
در نهایت امکان گزارش گیری سود و زیان را به تفکیک هر محصول فراهم می‌سازد که بر استراتژی تولید، نحوه برنامه ریزی و سیاست گذاری سازمان تاثیرگذار است.
حسابداری صنعتی
وظایف حسابدار صنعتی :
حسابداری صنعتی وظایف زیادی دارد که شامل موارد ذیل میشود:
برآورد دقیق هزینه‌های مستقیم تولید
همانطور که از عنوان پیداست، هزینه‌هایی که مستقیما روی ساخت کالا تاثیر می‌گذارند را هزینه مستقیم تولید می‌گویند. هزینه‌های مستقیم، شامل حقوق و دستمزد کارکنان، مواد اولیه و سایر هزینه‌ها می‌شوند. به همین دلیل برای محاسبه قیمت تمام شده محصول باید مورد محاسبه توسط حسابداران صنعتی قرار گیرند.
برآورد دقیق هزینه‌های غیرمستقیم تولید
برخی هزینه‌ها مستقیما روی تولید محصول نقش ندارند. درواقع این نوع هزینه‌ها در راستای تولید محصول نیستند و به صورت کلی روی کسب و کار تاثیر می‌گذارند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های نگهداری از دارایی‌های شرکت میشود. به این موارد هزینه‌هایی، مثل مزایا، بازاریابی، تبلیغات، حقوق و دستمزد و … هم اضافه میشود. به این ترتیب محاسبه این نوع هزینه‌ها هم جزو وظایف حسابداری صنعتی قرار می‌گیرد.
تجزیه و تحلیل مراکز هزینه
این نوع مراکز، شامل زیرمجموعه‌هایی هستند که روی تولید محصول تاثیر می‌گذارند. بخشی از دستگاه‌ها یا ماشین‌آلات تولیدی که در چرخه تولید محصول نقش دارند، مرکز هزینه محسوب می‌شوند. طبیعی است که با افزایش مراکز هزینه در یک بنگاه اقتصادی، کار حسابدار هم برای محاسبه بیشتر میشود. حسابداران صنعتی با بررسی و محاسبه مراکز هزینه به مدیریت برای اتخاذ تصمیمات مالی مهم کمک می‌کنند.
تهیه و ارائه گزارش
در هر شاخه از حسابداری باید اطلاعاتی را در خصوص عملکرد خود ارائه دهید. این اطلاعات در قالب گزارش به مدیران تحویل داده میشود. درواقع این کار یکی از اصلی‌ترین وظایف هر حسابداری محسوب میشود. ارائه این گزارشات به مدیریت کسب و کار در تصمیم‌گیری‌های مهم تجاری کمک می‌کند. این گزارشات در دو نوع برون سازمانی و درون سازمانی تهیه می‌شوند. گزارشهای درون سازمانی برای افزایش سطح آگاهی مدیران از میزان مصرف مواد اولیه، بهای تمام شده محصول و … ارائه می‌شوند. گزارشهای برون سازمانی هم با هدف ارائه به سازمان‌های دولتی برای آگاهی از میزان سود و زیان شرکت و قیمت تمام شده محصول انجام می‌گیرند.
گزارش ها در حسابداری صنعتی
انواع گزارشها در حسابداری صنعتی عبارتند از گزارشهای :
- درون سازمانی
- برون سازمانی
- قابل ارائه در بهای تمام شده کالا
حساب سود و زیان و ترازنامه
برای اندازه گیری مقدار درآمد و ارزیابی موجودی ها، بهای تمام شده محاسبه می شود.
گزارش های کنترل
اطلاعات مورد نیاز برای کنترل عملیات ها در اختیار مدیران مربوطه قرار می گیرد.
تجزیه و تحلیل ها و مطالعات مخصوص
برای برنامه ریزی ها و تصمیمات آینده و ضروری اطلاعات لازم در اختیار مسئولان قرار می گیرد.
انواع طبقه بندی هزینه در حسابداری صنعتی:
- طبیعی هزینه ها
- بر اساس ارتباط با تولید
- هرینه های مستقیم
- هرینه های غیر مستقیم
- هزینه بر اساس حجم تولید
منظور از هزینه یابی و دایره هزینه یابی چیست ؟
هزینه یابی ، همان تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت می باشد.
منظور از دایره هزینه یابی ، واحدی است که مسئولیت نگهداری اسناد و مدارک مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیر تولیدی را به عهده دارد به علاوه وظیفه تجزیه و تحلیل هزینه های تولید، توزیع و فروش جهت ارائه و استفاده مدیریت را نیز انجام میدهد.
روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی
یکی از وظایف این نوع حسابداری، هزینه‌یابی شرکت‌های تولیدی و صنعتی است. اهمیت این موضوع به قدری است که اگر اشتباهی در محاسبات آن رخ بدهد، باعث تاثیر منفی روی سودآوری شرکت میشود. انواع روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی عبارتند از:
هزینه‌یابی مستقیم
وقتی حجم تولید دچار تغییر میشود، هزینه‌های محصول هم با تغییراتی همراه خواهد شد. درواقع هزینه‌ای که در پایان دوره به محصول تولید شده تحمیل میشود با روش هزینه‌یابی مستقیم مورد محاسبه قرار می‌گیرد.
هزینه‌یابی جذبی
این روش به بررسی تمامی هزینه‌های مرتبط با خط تولید محصول می‌پردازد. هزینه‌هایی ازجمله دستمزد، مواد مستقیم، سربار و … در این روش محاسبه می‌شوند.
هزینه‌یابی سفارش کار
برخی شرکت‌های تولیدی، براساس نیاز و سفارش مشتری اقدام به تولید محصول می‌کنند. این نوع محصولات را سفارشی می‌گویند. هزینه‌یابی این نوع محصولات بر اساس هر سفارش جداگانه خواهد بود و برای جمع‌آوری، تحلیل و ثبت هزینه‌های تولید باید نهایت دقت صورت بگیرد.
هزینه‌یابی تخمینی
ویژگی اصلی این روش پیش‌بینی هزینه‌های احتمالی است. وقتی شرکت با پیمانکار یا سایر شرکت‌ها قراردادی را منعقد می‌کند، برآورد هزینه‌های احتمالی آن برعهده حسابداری صنعتی است. به این روش هزینه‌یابی برآوردی یا تخمینی گفته میشود.
هزینه‌یابی استاندارد
در این روش، حسابداران بعد از پیش‌بینی هزینه‌ها به بررسی و برآورد هزینه‌های واقعی می‌پردازند. کار حسابدار در این روش، تجزیه و تحلیل اختلاف بین هزینه‌های واقعی و پیش‌بینی شده است.
هزینه‌یابی مرحله‌ای
وقتی شرکت تولیدی بعد از مرحله مواد خام اقدام به تولید محصول می‌کند، کار هزینه‌یابی مرحله‌ای آغاز میشود. این روش بیشتر برای شرکت‌هایی کاربرد دارد که محصولات متنوعی تولید می‌کنند.
هزینه‌یابی فعالیت
در این نوع هزینه‌یابی، کلیه هزینه‌ها براساس فعالیت‌های صورت گرفته روی محصول تولید شده برآورد می‌شوند.
انواع گزارشات در حسابداری صنعتی
یکی از وظایف اصلی و مهم حسابدار، ارائه گزارش فعالیت به مدیریت است. مدیران از این گزارشها برای اتخاذ تصمیمات تجاری آتی بهره می‌برند. گزارشی که حسابداران برای مدیران ارسال می‌کنند، انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
گزارش خرید و مصرف مواد اولیه
در تولید، وجود مواد اولیه اجتناب‌ناپذیر است و قیمت مواد اولیه ، تاثیر مستقیم روی قیمت تمام شده محصول دارد. به همین دلیل گزارشهای خرید و میزان مصرف آنها باید به مدیران ارسال شود. در این گزارش میزان و نوع دقیق مواد اولیه باید قید شوند.
گزارش موجودی مواد اولیه
موادی که توسط شرکت خریداری می‌شوند را در انبار ذخیره می‌کنند. گزارش موجودی این مواد در انبار باید توسط حسابدار صنعتی به مدیریت ارسال شود تا باتوجه به این موجودی برای سفارش‌های دوره‌های آتی تصمیم‌گیری شود.
گزارش سربار تولید
این گزارش به مواد غیرمستقیم و دستمزد در روند تولید اشاره دارد. ارسال این گزارش برای مدیریت در تصمیم‌گیری بهینه‌سازی موثر است.
گزارش هزینه دستمزد
کارکنانی که در فرایند تولید به صورت مستقیم نقش دارند، دستمزدی را تحت عنوان دستمزد مستقیم دریافت می‌کنند. این هزینه باید طی گزارشی برای مدیریت ارسال شود.
گزارش قیمت تمام‌شده محصول
این موضوع یکی از اصلی‌ترین وظایف حسابداری صنعتی محسوب میشود. درواقع گزارش بهای تمام‌شده محصول، میزان سود شرکت را نشان خواهد داد. همچنین این گزارش به مدیریت کسب و کار برای اتخاذ تصمیماتی در مورد کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری کمک می‌کند.
گزارش ضایعات تولید
هر محصولی که تولید میشود، ممکن است ضایعاتی را داشته باشد. از این گزارش برای کاهش هزینه‌ها و خطای نیروی انسانی بهره گرفته میشود.
اصطلاحات حسابداری صنعتی
اصطلاحات حسابداری صنعتی به شرح زیر می باشند:
- تولید:
تغییر شکل ماده اولیه در فرایند ساخت و تبدیل به کالا
- دایرة هزینه‌یابی:
هزینه‌یابی یعنی تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت.
دایره هزینه‌یابی نگهداری اسناد، آنالیز هزینه‌های تولید، توزیع و فروش مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیرتولیدی را برعهده دارد.
- کالای ساخته شده:
کالایی که فرایند تولید را به طور کامل سپری کرده است. این کالا یا به‌عنوان کالای نهایی مورداستفاده مشتری است یا ماده اولیه کارخانه‌های دیگر است.
- کالای در جریان ساخت:
کالایی که ساخت آن به طور کامل انجام نشده است اما در جریان مراحل تولید قرار دارد.
- مواد اولیه:
موادی که برای ساخت محصول به‌صورت طبیعی یا از مصنوعات کارخانه‌های دیگر تهیه میشود.
- دستمزد:
حق‌الزحمه پرداختی به کارگر برای تبدیل مواد به کالا
- هزینه سربار:
هزینه‌ای که در کارخانه مصرف میشود ولی ارتباط مستقیم به کالا ندارد.
- هزینه اولیه:
مجموع هزینه‌هایی که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم برای ساخت کالا پرداخت میشود.
دستمزد مستقیم+ مواد اولیه مصرفی مستقیم = هزینه اولیه
- هزینه تبدیل:
هزینه برای تبدیل ماده اولیه به کالای ساخته شده.
دستمزد مستقیم+ هزینه سربار ساخت = هزینه تبدیل
- ضایعات تولید:
بخش از بین رفته از ماده یا کالا در جریان تبدیل ماده اولیه به کالا در طی مراحل تولید ضایعات می‌گویند. مثل تبخیر شدن، صدمه دیدن، آب‌رفتگی و …
